Η ώρα της "νέας μεταπολίτευσης''

Η ώρα της "νέας μεταπολίτευσης" / του Γιώργου Πρεβελάκη Μάϊος 07 2010

Αναδημοσίευση από την «Εστία»

Οι αναλύσεις που στηρίζονται σε μακροοικονομικά στοιχεία χωρίς να λαμβάνουν υπ' όψη τα πολιτισμικά και πολιτικά δεδομένα, είναι συχνά παραπλανητικές. Για την ανίχνευση του μέλλοντος, περισσότερο χρήσιμη είναι η μελέτη του παρελθόντος.

Οι κύκλοι παρακμής, κρίσης και παλινόρθωσης στην νεοελληνική ιστορία οδηγούν ασφαλέστερα από τις συγκρίσεις με μακρινές χώρες. Ο πλησιέστερος χρονικά κύκλος και, επομένως, ο χρησιμότερος, αφορά τη δικτατορία, την κρίση του 1973-74 και τη μεταπολίτευση. Και τότε η ιθύνουσα κοινωνική ομάδα χρεοκόπησε, συμπαρασύροντας και τις όποιες αξίες διαφέντευσε.

Οι στρατιωτικοί κατέλαβαν πραξικοπηματικά την διεύθυνση της χώρας: όμως η εικόνα δεν ήταν a priori αρνητική. Ο στρατός είχε καταγάγει τις ελληνικές νίκες κατά τους βαλκανικούς πολέμους, είχε πραγματοποιήσει το έπος του 1940, είχε αποτρέψει την κομμουνιστική επιβουλή. Η στρατιωτική οργάνωση και πειθαρχία προσέφεραν κοινωνικά πρότυπα. Η συμβολή στην πρόοδο, η διάνοιξη οδών οι οποίες απεγκλώβισαν μεγάλα τμήματα της υπαίθρου, είχε ευρεία απήχηση. Η οικονομική ανάπτυξη και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου εμπέδωσαν την εξουσία των συνταγματαρχών.

Η οικονομική κρίση του 1973 αποδυνάμωσε το καθεστώς: η κατάρρευση, όμως, οφείλεται στην στρατιωτική αποτυχία του 1974. Το κυπριακό πραξικόπημα και τα επακολουθήσαντα γεγονότα απεκάλυψαν την αμυντική ανετοιμότητα της χώρας, απαξίωσαν πλήρως την στρατιωτική κάστα, ακόμη και στους πλέον ακραιφνείς «εθνικόφρονες». Η μεταπολίτευση ήταν επομένως, αναπόφευκτη. Παρά τις ανησυχίες, η αντίσταση του στρατιωτικού κατεστημένου περιορίστηκε στα, κατά Ευάγγελο Αβέρωφ, «σταγονίδια».

Με την μεταπολίτευση και, κυρίως, την «αλλαγή» του 1981, η ηγεσία μεταφέρθηκε σταδιακά σε μία νέα κοινωνική κατηγορία. Η «γενιά του πολυτεχνείου», μηχανικοί και διανοούμενοι, διαμορφωμένοι σε αντιπαράθεση προς την παρακμιακή κατεστημένη διανόηση, άρχισαν να επηρεάζουν το πολιτικό και ιδεολογικό γίγνεσθαι. Στελέχωσαν την συνδικαλιστική, πολιτική, καλλιτεχνική, δημοσιογραφική και πανεπιστημιακή ζωή, συνέστησαν την νέα προνομιούχο τάξη. Απέκτησαν κύρος, κοινωνική επιφάνεια και προβολή, συχνά και σημαντικά οικονομικά οφέλη.

Η νέα νομενκλατούρα προώθησε ιδέες, αξίες και προτεραιότητες, στους αντίποδες με όσα στήριξε -και έφθειρε- η χούντα: το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». Αμφισβητήθηκε κάθε αυθεντία και ιεραρχία, απαξιώθηκε ο πατριωτισμός, προβλήθηκε η άκοπη κοινωνική και οικονομική άνοδος, ο απρόσκοπτος καταναλωτισμός και ο γενικευμένος ηδονισμός: δηλαδή, όσα πληρούν σήμερα τις τηλεοπτικές οθόνες.

Η στρατιωτική κάστα χρεοκόπησε όταν απέτυχε στον κατ' εξοχήν τομέα της: στην άμυνα της χώρας. Αντιστοίχως, η χρεοκοπία της μεταπολιτευτικής ελίτ επέρχεται επειδή αθετεί την υλιστική της υπόσχεση. Καθώς διαισθάνεται το τέλος, πολλαπλασιάζει τις σπασμωδικές κινήσεις. Οι καθυστερήσεις στην λήψη μέτρων, οι αντιφατικές δηλώσεις, η παράλογη φορολογική πολιτική, η δαιμονοποίηση του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (ΔΝΤ) και της Γερμανίας, οι αλληλοκατηγορίες των πολιτικών δεν είναι αδεξιότητες, αλλά εκδηλώσεις πανικού. Στην απεγνωσμένη προσπάθεια να διατηρηθεί, το κυρίαρχο σύστημα οδηγεί την χώρα σε δεινά, ήδη συζητούμενα: χρεοκοπία με έτι μείζονα υπερχρέωση, κατάλυση της έννομης τάξης.

Η αποχώρηση των στρατιωτικών από την εξουσία, το 1974, κόστισε μιαν εθνική καταστροφή. Αν είχαν αποσυρθεί με το «πείραμα» Μαρκεζίνη, το κόστος θα ήταν πολύ μικρότερο. Ανάλογα ισχύουν και σήμερα. Όμως, το παρελθόν δεν φρονηματίζει το παρόν. Το σύστημα που οδήγησε στην σημερινή κατάσταση, αντί να συνθηκολογήσει, κωλυσιεργεί, αμύνεται, αντεπιτίθεται. Έτσι, αναπόφευκτα, προετοιμάζεται η οριστική, ριζική, ολοκληρωτική απομάκρυνση της μεταπολιτευτικής ελίτ.

Στην νέα μεταπολίτευση, μια νέα ομάδα θα αναλάβει να διευθύνει: τεχνοκράτες και επιχειρηματίες, σε συμμαχία με όσους και όποιους μη φθαρέντες πολιτικούς. 'Αλλες αξίες θα προβληθούν, ανάμεσα στις οποίες ενδεχομένως και παραδοσιακές αναφορές από την «υπανάπτυκτη» Ελλάδα.

Με την ουτοπική πανάκεια «κοινωνικό κράτος» κατεδαφισμένη, η οικογενειακή και θρησκευτική αλληλεγγύη. θα αναβαθμιστούν. Με το δημοσιοϋπαλληλικό όραμα εξαφανισμένο, μπορεί να ανακάμψει η παιδεία.

Οι επόμενοι μήνες αποτελούν καμπή στην ελληνική ιστορία. Το παλαιό καταρρέει. Η Ευρώπη, αιφνιδιασμένη, υποχρεώνεται να βοηθήσει. Όμως, για να επιτύχει χρειάζεται να κατανοήσει εμπράκτως την τρέχουσα ελληνική ιδιαιτερότητα: την απόσταση που χωρίζει την καθ' ημάς πραγματικότητα από ό,τι θεωρείται λογικό εκτός ελληνικών συνόρων.